کلرید روی

کلرید روی | فهرست :

1. کلرید روی چیست
2. فرمول شیمیایی
3. کاربردها
4. مزایا و ویژگی ها
5. معایب و محدودیت ها
6. مشخصات فیزیکی و شیمیایی
7. رنگ محصول
8. چگونگی تولید
9. صنایع مورد استفاده
10. استانداردها
11. در صنعت داروسازی
12. در صنعت ساختمان
13. در صنعت نفت و پتروشیمی
14. الزامات استفاده
15. انبار و نگهداری
16. ایمنی استفاده

 

کلرید روی چیست

کلرید روی یک ترکیب مهم و کاربردی در صنعت است ، این ماده که با فرمول ZnCl2 نمایش داده می‌شود، از واکنش عنصر روی و کلر به دست می‌آید ، کلرید روی به شکل بلورهای سفید رنگ یافت می‌ شود که خاصیت جذب رطوبت دارند ، این ماده در صنایع مختلف از جمله لاستیک‌ سازی، رنگ‌ سازی، تولید پارچه، دباغی چرم و تصفیه فلزات به کار می‌رود ، همچنین کلرید روی به دلیل خواص ضد عفونی‌ کنندگی و التیام‌ بخشی ، در صنعت داروسازی و محصولات بهداشتی استفاده فراوان دارد. محلول‌های کلرید روی نیز به عنوان آنتی‌سپتیک در پزشکی و دندانپزشکی به کار می‌روند.

 

 

فرمول شیمیایی کلرید روی

برای بررسی فرمول شیمیایی روی کلرید باید به موارد زیر توجه کرد:

روی کلرید از واکنش یک اتم روی (Zn) و دو اتم کلر (Cl) تشکیل می‌شود. روی دارای بار شیمیایی +2 و کلر دارای بار -1 است.

بنابراین برای تشکیل ترکیبی متعادل و الکترونهای بیرونی جفت‌شده، به ازای هر اتم Zn با بار +2، نیاز به دو اتم Cl با بار -1 داریم.

در نتیجه، فرمول شیمیایی صحیح برای روی کلرید به صورت زیر است:

ZnCl2

که در آن:

Zn نشان‌دهنده یک اتم روی، Cl نشان‌دهنده اتم کلر و عدد پایین (2) نشان‌دهنده تعداد اتم‌های کلر است.

 

کاربردهای کلرید روی

کاربردهای روی کلرید:

• استفاده به عنوان کاتالیزور و واکنش‌دهنده شیمیایی در صنایع مختلف
• به‌کارگیری در فرایندهای دباغی چرم و تولید محصولات چرمی
• استفاده در صنایع رنگ‌سازی و چاپ به عنوان تثبیت‌کننده رنگ
• به‌کارگیری در صنعت نساجی و تولید پارچه به منظور ضدعفونی
• استفاده در فرمولاسیون محصولات بهداشتی و آرایشی
• استفاده در داروسازی به عنوان یک پودر خشک‌کننده و ضدعفونی‌کننده
• استفاده از محلول‌های کلرید روی به عنوان ضدعفونی‌کننده و آنتی‌سپتیک در پزشکی و دندانپزشکی
• به‌ کارگیری به عنوان عامل احیاکننده در فرایند تولید فلز روی
• استفاده در صنایع لاستیک‌سازی به عنوان یک عامل شتاب‌دهنده در واکنش‌های الاستومری

 

 

مزایا و ویژگی های کلرید روی

مزایا و ویژگی‌های مثبت روی کلرید:

• قیمت پایین و در دسترس بودن به راحتی
• داشتن خاصیت ضدعفونی‌کنندگی و آنتی‌باکتریال بالا 
• سمیت پایین و ایمنی بیشتر نسبت به سایر ترکیبات ضدعفونی‌کننده
• دارا بودن خاصیت التیام‌بخشی زخم و سوختگی
• توانایی استفاده به عنوان کاتالیزور در واکنش‌های شیمیایی
• داشتن سازگاری و همخوانی با مواد و فرایندهای مختلف
• ثبات و پایداری شیمیایی بالا در دما و شرایط متفاوت
• قابلیت بازیافت و استفاده مجدد پس از استحصال از پساب‌ها

 

معایب و محدودیت های کلرید روی

معایب و ویژگی‌های منفی روی کلرید:

• سمیت نسبتاً بالا در صورت تماس یا استنشاق طولانی‌مدت
• ایجاد خوردگی و آسیب به فلزات و سطوحی که با آن در تماس است 
• توانایی ایجاد التهاب و آسیب به پوست، چشم‌ها و غشاهای مخاطی
• اثرات منفی بر محیط‌زیست و جانداران در صورت ورود به آب‌های سطحی یا زیرزمینی
• نیاز به مراقبت ویژه و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی حین کار با آن 
• هزینه‌های بالای حمل‌ونقل و نگهداری به دلیل خطرناک بودن ماده
• ناپایداری و تجزیه در دماهای بسیار بالا 
• ایجاد لکه و اثرات نامطلوب روی برخی سطوح و مواد در تماس

 

 

مشخصات فیزیکی و شیمیایی کلرید روی

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی روی کلرید به شرح زیر است:

خصوصیات فیزیکی:

• حالت فیزیکی: جامد بی‌رنگ یا سفید
• دمای ذوب: 290 درجه سانتی‌گراد
• دمای جوش: 732 درجه سانتی‌گراد
• چگالی: 2.91 گرم بر سانتی‌متر مکعب
• محلول‌پذیری در آب: قابلیت انحلال بالا (انحلال‌پذیری 432 گرم در 100 گرم آب)
• خاصیت هیگروسکوپیک: جذب کننده رطوبت از هوا

خصوصیات شیمیایی:

• فرمول شیمیایی: ZnCl2
• جرم مولی: 136.3 گرم بر مول 
• با اسیدها واکنش داده و نمک و گاز هیدروژن تولید می‌کند
• در برابر حرارت تجزیه می‌شود 
• با فلزات واکنش‌پذیر است و کمپلکس فلزی تشکیل می‌دهد

 

کلرید روی چه رنگی است

کلرید روی (ZnCl2) معمولاً به صورت جامد بلورین سفید رنگ یافت می‌شود.

البته گاهی اوقات رنگ آن ممکن است به طیفی از زرد کم رنگ تا سفید مایل به خاکستری دیده شود.

این تغییر رنگ ممکن است به دلایلی مانند وجود ناخالصی، رطوبت، فرایند تولید و شرایط نگهداری باشد. اما رنگ اصلی و طبیعی این ماده، سفید یا سفید مایل به آبی کم رنگ است.

دلیل اینکه کلرید روی سفید رنگ است، وجود یون‌های روی و کلر در شبکه بلوری آن است که با پراش نور مرئی، رنگ سفید را تولید می‌کنند.

 

کلرید روی چگونه تولید می شود؟

به طور خلاصه، کلرید روی از طریق فرایندهای زیر تولید می‌شود:

1. احیای مستقیم سنگ معدن اسفالریت

در این روش، سنگ معدن اسفالریت که حاوی روی و آهن است، در کوره‌های احیای مستقیم توسط کربن خالص احیا می‌شود و روی خالص بدست می‌آید.

2. واکنش سولفات روی با اسید کلریدریک

در این روش نمک سولفات روی با HCl واکنش داده می‌شود تا ZnCl2 تولید شود.

3. واکنش روی فلزی با گاز کلر

در این روش روی خالص با گاز کلر در دمای بالا واکنش داده می‌شود تا کلرید روی جامد بدست آید.

4. استخراج الکترولیتی

استخراج یون‌های روی از محلول‌های آبی حاوی یون Zn2+ به روش الکتروشیمیایی

سپس مراحل خالص سازی، فیلتراسیون، خشک کردن و بسته بندی انجام می‌شود.

 

صنایع مورد استفاده از کلرید روی

کلرید روی در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• صنایع نفت و پتروشیمی : به عنوان کاتالیزور در برخی فرایندهای شیمیایی و تصفیه نفت
• صنعت برق : به عنوان افزودنی سیال خنک‌کننده در ترانسفورمرها
• صنعت رنگرزی و چاپ : به عنوان تثبیت‌کننده و تثبیت کننده رنگ در رنگ‌ها
• صنعت داروسازی : در تولید داروهایی مانند قطره چشم، اسپری ضدعفونی‌کننده و ...
• صنایع غذایی : به عنوان افزودنی غذایی در برخی محصولات
• کارخانجات لاستیک سازی : به عنوان عامل افزایش سرعت در فرایند تولید لاستیک
• صنعت نساجی : به عنوان عامل ضدعفونی کننده الیاف و پارچه

 

استانداردهای بین المللی کلرید روی

روی کلرید تحت استانداردهای بین‌المللی زیر طبقه‌بندی و کنترل می‌شود:

ASTM D512 - 12(2017) - استاندارد آزمون روش‌های فیزیکی و شیمیایی کلرید روی

ISO 1385:1996 - استاندارد تجزیه و تحلیل شیمیایی کانی‌های سولفوره، کربنات، کلرید و فلوئورید

BS EN ISO 1461:2009 - پوشش‌دهی فلزات. پوششهای غوطه‌وری داغ روی فولاد

DIN 50930-6 - آزمایش فرسایش فلزات، قسمت 6: آزمون نفوذ کلرید روی مذاب

IEC 60410:1973 - پلان‌های استاندارد بین‌المللی برای سیستم الکترونیکی ثبت داده‌ها

همچنین سازمان‌های FDA و EPA در آمریکا نیز استانداردها و مقرراتی برای روی کلرید وضع کرده‌اند.

 

کلرید روی در صنعت داروسازی

کلرید روی در صنعت داروسازی کاربردهای متعددی دارد:

• به عنوان ضدعفونی‌کننده، آنتی‌سپتیک و ماده حفاظت‌کننده در ترکیبات دارویی
• به عنوان ترکیبی برای تسریع در بهبود زخم و درمان سوختگی‌ها و بریدگی‌ها
• به عنوان ماده افزودنی در تولید پماد ضد میکروب، کرم‌های التیام‌بخش و اسپری ضدعفونی‌کننده
• در تولید قطره‌ها و محلول‌های چشم، گوش و دهان به عنوان عامل ضدعفونی‌کننده
• استفاده در شوینده‌ها و مکمل‌های بدن‌سازی برای جلوگیری از رشد باکتری
• کاربرد در دندانپزشکی و ساخت پرکننده‌های حفره‌دندان به عنوان عامل ضدعفونی‌کننده
• به عنوان کمک فرایند در تولید قرص‌ها، کپسول‌ها و آمپول‌های استریل
• استفاده به عنوان مواد اولیه در سنتز ترکیبات آلی روی

 

کلرید روی در صنعت ساختمان

کلرید روی در صنعت ساختمان کاربرد چندانی ندارد. اما برخی از مصارف آن در این حوزه عبارتند از:

• افزودن به بتن به عنوان عامل کندگیرکننده و روان‌کننده
• استفاده در ملات‌ها و چسب‌های ساختمانی به منظور افزایش مقاومت شیمیایی
• به کارگیری برای حفاظت چوب در برابر قارچ‌ها، باکتری‌ها و حشرات مخرب چوب
• استفاده برای جلوگیری از رشد جلبک و قارچ در سطوح بتنی و سنگی ساختمان
• به کار بردن به عنوان ضدخوردگی در میلگردهای فولادی بتن
• استفاده در ترکیب پوشش‌ها و رنگ‌های ساختمانی بر پایه روغن به عنوان عامل محافظ
• افزودن به ملات برای مقاوم‌سازی سطوح در برابر رطوبت و زهکشی مناسبتر

به طور کلی از کلرید روی بیشتر به عنوان ماده افزودنی در ساختمان استفاده می‌شود.

 

کلرید روی در صنعت نفت و پتروشیمی

کلرید روی در صنعت نفت و پتروشیمی کاربردهای مختلفی دارد:

• استفاده به عنوان کاتالیزور در فرایند هیدروژناسیون (افزایش جرم مولکولی هیدروکربن‌ها)
• استفاده به عنوان کاتالیزور در فرایندهای تصفیه و شکستن برخی ترکیبات نفتی
• به کارگیری به عنوان یک ماده ضدخوردگی برای حفاظت از تجهیزات و لوله‌کشی
• استفاده به عنوان افزودنی و ماده ضدرسوب در سوخت دیزل
• به کارگیری در سیستم‌های جداسازی و تصفیه آب صنایع نفت و پتروشیمی
• استفاده در شیمی آبگریز کردن ابزار و تجهیزات در صنعت نفت
• کاربرد در فرایندهای کک زدایی و افزایش بازدهی در برج‌های تقطیر
• استفاده در ساخت کاتالیست‌هایی مانند کاتالیست تری فلورید روی

 

الزامات استفاده از کلرید روی

برای استفاده از کلرید روی، رعایت موارد زیر ضروری است:

• رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی: استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب مانند دستکش، ماسک، لباس کار و ...
• انبارش صحیح در مخازن ویژه و دور از تماس با رطوبت و حرارت
• تهیه مجوزهای لازم برای واردات یا تولید در صورت نیاز
• رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و جلوگیری از ورود کلرید روی به منابع آبی
• استفاده از تجهیزات مناسب و ایمن برای حمل و نقل، بارگیری و تخلیه
• آموزش کارکنان در زمینه نحوه مصرف و مواجهه با کلرید روی
• ممنوعیت استعمال دخانیات و خوردن و آشامیدن در محل کار
• تهیه طرح واکنش در شرایط اضطراری و اقدامات لازم در زمان ریخت و پاش
• رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی پس از کار با ماده شیمیایی

 

انبار و نگهداری کلرید روی

برای انبار و نگهداری صحیح کلرید روی باید نکات زیر رعایت شود:

• نگهداری در مخازن و محفظه‌های ضدزنگ و مقاوم به اسید مانند پلی‌اتیلن یا فایبرگلاس
• قرار دادن در مکان‌های خشک، خنک و تهویه مناسب و دور از نور مستقیم خورشید
• جدا نگه داشتن از مواد قابل اشتعال و مواد آلی
• حفظ در بسته‌بندی‌ها به منظور جلوگیری از جذب رطوبت
• چیدمان مناسب محفظه‌ها به صورتی که احتمال سقوط یا واژگونی آن‌ها به حداقل برسد
• قرار دادن برچسب‌ها و علائم هشدار دهنده در محل انبار
• تعبیه سیستم تهویه اضطراری و شستشوی چشم در محل
• ممنوعیت ورود افراد غیرمجاز و بدون تجهیزات ایمنی

 

ایمنی استفاده از کلرید روی

برای استفاده ایمن از کلرید روی باید نکات زیر را رعایت کرد:

• استفاده از وسایل حفاظت فردی از جمله عینک ایمنی، ماسک صورت، دستکش مناسب و لباس کار
• عدم تماس مستقیم با پوست و چشم و جلوگیری از استنشاق گرد و غبار آن
• شستشوی دستها قبل از صرف غذا و آشامیدن و هنگام ترک محیط کار
• اجتناب از خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات در محل استفاده از ماده
• جداسازی و نگهداری صحیح ماده در مخازن دربسته و دور از مواد ناسازگار 
• آموزش ایمنی و تهیه دستورالعمل‌های کتبی مواجهه برای کارکنان
• وجود وسایل شستشوی چشم و دوش اضطراری در محل مصرف
• برچسب‌گذاری صحیح ظروف حاوی ماده و ذکر خطرات احتمالی
• تهویه مناسب محیط و کنترل ریزش و نشتی ماده