تری اتانول آمین

فهرست :

1. تری اتانول آمین چیست
2. فرمول شیمیایی
3. ویژگی ها
4. کاربردها
5. معایب
6. مشخصات فیزیکی و شیمیایی
7. صنایع مورد استفاده
8. استانداردهای بین المللی
9. استانداردهای ایران
10. انبار و نگهداری
11. ایمنی استفاده
12. آمارهای بین المللی
13. تولید کنندگان و مصرف کنندگان اصلی

تری اتانول آمین چیست

تری اتانول آمین یا به اختصار TEA یک ترکیب شیمیایی آلی با فرمول شیمیایی C6H15NO3 است ، این محصول یک ماده بی‌ رنگ با بوی آمونیاک است که به صورت مایع در دما و فشار استاندارد وجود دارد. این ترکیب حاوی یک گروه آمین و سه گروه هیدروکسیل در ساختار خود است.

TEA به عنوان یک باز قوی عمل می‌کند و pH بالایی دارد. این ماده در آب به راحتی حل می‌شود. تری اتانول آمین به طور گسترده‌ای به عنوان یک عامل کمپلکس‌کننده، خنثی‌کننده یا تنظیم‌کننده pH در صنایع شیمیایی و داروسازی استفاده می‌شود.

و یا به تعریفی دیگر تری اتانول آمین (TEA) یک ترکیب آلی نیتروژن دار با فرمول شیمیایی C6H15NO3 است که به عنوان یک باز ضعیف در محیط‌های آبی عمل می‌کند. TEA به دلیل داشتن سه گروه عاملی الکل و یک گروه آمین، خاصیت بازی ضعیف و همچنین انحلال پذیری بالایی در آب دارد. این ماده به طور گسترده‌ای به عنوان عامل تنظیم کننده pH، خنثی کننده، کمپلکس کننده و یا افزودنی در فرایندها و فرمولاسیون‌های مختلف صنعتی و آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فرمول شیمیایی تری اتانول آمین

فرمول شیمیایی تری اتانول آمین به صورت C6H15NO3 نوشته می‌شود.
از نظر ساختاری، تری اتانول آمین شامل یک گروه عاملی آمینو (NH2) و سه گروه هیدروکسیل (OH) متصل به یک زنجیره کربنی 6 کربنه است.
به طور خلاصه، ساختار شیمیایی تری اتانول آمین به صورت زیر است:

                    OH
                    |  
H2N-CH2-CH2-CH2-C-CH2-CH2-CH2
                    |
                    OH
                    |
                    OH

در این ساختار،  N نشان‌ دهنده اتم نیتروژنِ متصل به گروه آمینو، C نشان‌دهنده اتم‌های کربن و Oها نمایانگر اتم‌های اکسیژن در گروه‌های هیدروکسیل هستند.

ویژگی های تری اتانول آمین

مزایای تری اتانول آمین (TEA) عبارتند از :

• استفاده به عنوان عامل خنثی‌کننده، تنظیم‌کننده pH و کمپلکس‌کننده در محصولات شیمیایی و دارویی
• قابلیت حل شدن بسیار زیاد در آب که موجب سهولت کاربرد آن می‌شود
• داشتن بازیت ضعیف و کنترل‌پذیر برای تنظیم pH در محیط‌های آبی
• سمیت کم و سازگاری زیستی بالاتر نسبت به مواد مشابه شیمیایی
• پایداری حرارتی و شیمیایی مناسب برای استفاده در فرایندهای صنعتی  
• قیمت مناسبتر نسبت به ترکیبات شبیه
• توانایی افزایش ماندگاری و بهبود خواص فیزیکی محصولات با اضافه شدن به آنها

به طور کلی TEA یک ماده افزودنی بسیار کارآمد و مقرون به صرفه در صنعت است.

کاربردهای تری اتانول آمین

تری اتانول آمین کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد:

• استفاده به عنوان عامل خنثی کننده، تنظیم کننده pH و بافر در محصولات شیمیایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی
• استفاده در صنعت نفت به عنوان عامل امولسیون کننده، کاهنده ویسکوزیته و خنثی کننده
• استفاده در صنعت بهداشتی و آرایشی برای تنظیم pH شامپوها، لوسیون‌ها و کرم‌ها
• استفاده در صنعت رنگ به عنوان عامل پراکنده کننده و پایدارکننده رنگ‌ها
• استفاده در صنایع چرم‌سازی به عنوان عامل آبگیر و نرم‌کننده چرم
• استفاده در صنایع سلولزی و کاغذسازی به عنوان ماده افزودنی به محلولها
• استفاده در صنعت تولید پلاستیک به عنوان خنثی کننده و جامد کننده پلی اورتان‌ها
• استفاده در صنعت بتن به عنوان عامل کاهنده آب بتن و بهبوددهنده کارایی

معایب و محدودیت های تری اتانول آمین

برخی از معایب و محدودیت‌های تری اتانول آمین (TEA) عبارتند از:

• سمیت کم اما قابل توجهی برای موجودات آبزی دارد که باید در نظر گرفته شود.
• بوی آمونیاک مشخصی دارد که می‌تواند در برخی کاربردها محدودیت ایجاد کند. 
• هنگام تماس طولانی مدت با پوست می‌تواند باعث حساسیت، خشکی و تحریکات پوستی شود.
• محلول‌های غلیظ آن خصوصیات خورندگی کمی دارند و نیاز به مراقبت هنگام کار دارند.
• فشار بخار نسبتاً بالای آن در دماهای بالاتر و سرعت تبخیر زیادش محدودیت ایجاد می‌کند.
• با اکسیژن هوا واکنش داده و می تواند منجر به تشکیل پراکسیدهای ناپایدار شود.
• در ترکیب با برخی مواد ممکن است واکنش های جانبی ناخواسته داشته باشد.

مشخصات فیزیکی و شیمیایی تری اتانول آمین

چه صنایعی از تری اتانول آمین استفاده می کنند

تری اتانول آمین (TEA) یک آمین سه عاملی است که در برخی صنایع کاربرد دارد:

• صنعت نساجی و رنگرزی : TEA به عنوان عامل اتصال دهنده در رنگرزی و چاپ پارچه استفاده می‌شود. این باعث اتصال بهتر رنگ‌ها به الیاف می‌شود.
• صنایع شیمیایی و تولید مواد شوینده : TEA به عنوان یک سورفکتانت و چسبندگی کننده در تولید صابون‌ها، شامپوها و مواد پاک‌کننده استفاده می‌شود.
• صنعت نفت و گاز : TEA به عنوان یک افزودنی برای جلوگیری از خوردگی و زنگ زدگی در سیستم‌های لوله‌کشی استفاده می‌شود.
• صنعت کاغذسازی و تهیه چسب‌ها : TEA به عنوان یک عامل چسبنده در تولید انواع چسب و همچنین در صنعت کاغذسازی کاربرد دارد.

بنابراین TEA کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف به عنوان یک ماده افزودنی دارد.

استانداردهای بین المللی تری اتانول آمین

مهمترین استانداردها و مشخصات فنی بین‌المللی مرتبط با تری اتانول آمین (TEA) عبارتند از:

• ASTM D2283 - استاندارد آمریکایی برای نحوه آزمون و ویژگی‌های TEA
• EN 14214 - استاندارد اتحادیه اروپا برای استفاده از TEA به عنوان افزودنی در سوخت دیزل
• ISO 22241-2 - استاندارد بین‌المللی مربوط به روش آزمون TEA در هوا
• BS ISO 10628 - استاندارد بریتانیایی مرتبط با اندازه‌گیری TEA در آب توسط کروماتوگرافی مایع
• DIN 51566 - استاندارد آلمان برای آزمون پایداری اکسایشی TEA مورد مصرف در روغن‌ها
• GB 6920 - استاندارد چین مربوط به مشخصات فنی و روش آزمون TEA

این استانداردها باید توسط تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان TEA در سراسر دنیا رعایت شود.

استانداردهای ایران تری اتانول آمین

در ایران، استانداردها و ضوابط زیر در مورد تری اتانول آمین (TEA) وجود دارد:

• استاندارد ملی ایران شماره 4173 - ویژگی‌ها و روش‌های آزمون TEA
• استاندارد ملی ایران شماره 12125 - حد مجاز ورود TEA به منابع آبی
• آیین‌نامه بهداشتی استفاده از مواد شیمیایی در صنایع غذایی و آشامیدنی - وزارت بهداشت ایران
• دستورالعمل ایمنی و بهداشت کارگران در مواجهه با TEA - وزارت کار ایران
• مجموعه مقررات ملی ساختمان در بخش مصالح و فراورده‌های شیمیایی (تری اتانول آمین)

این استانداردها و ضوابط باید توسط تولیدکنندگان، واردکنندگان و مصرف‌کنندگان TEA در ایران رعایت شود.

انبار و نگهداری تری اتانول آمین

برای انبار و نگهداری مناسب تری اتانول آمین (TEA) باید نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

• TEA باید در مخازن و محفظه هایی از جنس فولاد ضد زنگ یا پلی اتیلن نگهداری شود. از ظروف گالوانیزه استفاده نکنید.
• محل نگهداری باید خشک، خنک (10-20 درجه سانتیگراد) و تاریک باشد.
• از تماس مستقیم TEA با نور خورشید، هوا و رطوبت جلوگیری کنید.
• از نگهداری TEA در کنار مواد اکسیدکننده، اسیدها و مواد قابل اشتعال پرهیز کنید.
• مخازن حاوی TEA باید به طور مناسبی برچسب گذاری و درپوش آنها بسته باشد.
• دمای انبار باید به طور مرتب کنترل شود تا از بالا نرفتن آن اطمینان حاصل شود.

با رعایت این نکات می توانید تری اتانول آمین را به مدت طولانی نگهداری کنید.

ایمنی استفاده از تری اتانول آمین

برای استفاده ایمن از تری اتانول آمین (TEA) باید نکات زیر را رعایت کنید:

• استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب از جمله عینک ایمنی، ماسک تنفسی، دستکش و لباس محافظ الزامی است.
• هنگام کار با TEA از خوردن، آشامیدن و سیگار کشیدن پرهیز کنید.
• پس از اتمام کار باید دست‌ها را به طور کامل بشویید.
• تماس پوستی مستقیم با TEA باید اجتناب شود. در صورت تماس پوستی، محل آلوده را با آب فراوان بشویید.
• از ورود TEA به چشم‌ها، بینی و دهان جلوگیری کنید. در صورت تماس، فوراً با آب شستشو دهید.
• در محیط‌هایی که امکان ایجاد بخارات TEA وجود دارد، از تهویه مناسب استفاده کنید.
• ظروف حاوی TEA را محکم بسته نگه دارید و از نشتی جلوگیری کنید.

با رعایت نکات ایمنی فوق می‌توانید از خطرات احتمالی TEA جلوگیری کنید.

آمارهای بین المللی تری اتانول آمین

متأسفانه اطلاعات و آمارهای دقیق و به روز بین‌المللی در مورد تولید، واردات، صادرات و مصرف تری اتانول آمین (TEA) به طور عمومی منتشر نمی‌شود.

اما با توجه به کاربردهای گسترده TEA در صنایع مختلف از جمله صنایع نساجی، شوینده، نفت، گاز، کاغذ و چسب، می‌توان گفت که میزان تولید و مصرف جهانی این ماده بسیار بالاست.

بر اساس برآوردها، ظرفیت تولید جهانی TEA در حدود 500،000 تن در سال است که انتظار می‌رود رشدی حدود 5% تا سال 2025 داشته باشد.

اما همانطور که گفتم، آمارها و ارقام به روز و دقیقی در این زمینه منتشر نشده و در دسترس نیست. مطالب ارائه شده صرفاً برآوردی از وضعیت تولید و مصرف جهانی TEA است.

تولید کنندگان و مصرف کنندگان تری اتانول آمین

بر اساس اطلاعات موجود، کشورهای مهم تولیدکننده و مصرف‌کننده تری اتانول آمین (TEA) عبارتند از:

تولیدکنندگان اصلی:

• چین: بزرگترین تولیدکننده جهان TEA با سهم بازار حدود 30 درصد است. شرکت‌های بزرگی در چین در تولید این ماده فعال هستند.
• آمریکا: یکی از بازیگران اصلی با سهم حدود  20 درصد از بازار جهانی TEA است.
• کره جنوبی: سومین تولیدکننده بزرگ جهانی TEA با سهمی معادل 15 درصد است.

مصرف کنندگان عمده:

• چین: پس از آمریکا، بزرگترین مصرف‌کننده TEA در جهان است.
• آمریکا: بیشترین مصرف جهانی TEA
• هند: بازار بزرگی برای مصارف صنعتی TEA محسوب می‌شود.
• اتحادیه اروپا: کشورهای اروپایی مجموعاً مصرف‌کنندگان عمده‌ای محسوب می‌شوند.

البته داده‌ها و آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد و مطالب فوق تخمینی از وضعیت کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده است.